Baráttan gegn ólæsi

Ísland hafði lengi mikla sérstöðu hvað varðar almennt læsi. Fræðsluskyldu var komið á hér strax á átjándu öld og foreldrar kenndu börnum sínum að lesa. Það var metnaðarmál að þau væru læs og skrifandi þegar sóknarprestur kom í vitjun og prófaði þau. Bækur voru lykill að þekkingu og víða á fátækum heimilum voru til bækur þótt vart væri þar málungi matar. Öll börn þurftu svo að læra kverið svokallaða fyrir fermingu og máttu eiga von á að vera spurð út efni hennar. Kverið var bók Marteins Lúthers, Fræðin minni, hennar bókar var fremur tyrfið og ekki víst að öll börn hafi skilið innihaldið þótt þau kynnu orðin, enda lærðu þau textann utanað og gátu svarað vélrænt. Þetta virðist að sumu leyti vera staðan hjá mörgu ungu fólki í dag. Það les hægt og skilur lítið af textanum. Gamlir málshættir og orðtök eru orðin íslenskum börnum gersamlega óskiljanleg jafnvel þótt orðin séu einföld og ljós. Lesskilningur íslenskra barna minnkar.

Þótt tæknin hafi opnað margar nýjar leiðir til að afla sér þekkingar og engin ástæða lengur til að læra utanað nokkra bók er lestur engu að síður lykllinn að ansi mörgu í þessu lífi. Tl að þekkja rétt sinn í samfélagi, geta varast svik, fundið rétta leið að næsta áfangastað og áttað sig á hvaða vöru er verið að kaupa í næstu matvöruverslun. Það sorgleg staðreynd að talið er að ein af hverjum fimm manneskjum hér á jörð séu ólæsar. Víða stafar þetta af fátækt og því að börn hafa ekki aðgang að menntun. Á Vesturlöndum fer ólæsi hins vegar vaxandi víða þrátt fyrir að þar standi skólar börnum opnir og allir hafi tækifæri til að afla sér menntunar ef þeir óska þess. Ein ástæða þessa kann að vera að ekki sé lögð næg rækt við að bregðast við sértækum námsörðugleikum eða sinna börnum sem þurfa af einhverjum ástæðum meiri stuðning en önnur. Áhugahvöt til að læra lestur og lesa virðist einnig á undanhaldi í ákveðnum hópum og ekki gengið nægilega vel að endurvekja hana. Víða eru starfandi samtök sem berjast gegn ólæsi og bjóða fullorðnu fólki aðstoð til að bæta lestrarkunnáttuna. Kannski er þörf á slíku hér á landi og ef svo er finnst mér það sorgleg staðreynd hjá bókaþjóðinni miklu.